III Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Integracyjna rola Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych  po II wojnie światowej – III Ogólnopolska Konferencja Naukowa, pt.: Kościół katolicki na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1956–1965, Trzebnica, 8 października 2020 r. (czwartek)

Zmiany polityczne, które nastąpiły w Polsce jesienią 1956 r. zainicjowały nowy rozdział w dziejach Kościoła katolickiego w Polsce. Do Warszawy powrócił wówczas więziony przez komunistów prymas Stefan Wyszyński. Ponadto ekipa Władysława Gomułki zgodziła się na spełnienie jego żądań zmieniających sytuację mocno szykanowanego Kościoła – m.in. uwolnienia więzionych kapłanów, zaprzestania represji wobec sióstr zakonnych, powrotu religii do szkół oraz objęcia administratur apostolskich na Ziemiach Zachodnich i Północnych przez rządców nominowanych przez niego w 1951 roku.

Kard. Stefan Wyszyński niemal nazajutrz po powrocie podjął działania inicjujące realizację opracowanego w Komańczy programu duszpasterskiego dla Kościoła w Polsce pt. „Wielka Nowenna Tysiąclecia”, ściśle powiązanego z Jasnogórskimi Ślubami Narodu złożonymi 26 sierpnia 1956 r. na Jasnej Górze. Celem realizowanego przez dziewięć lat programu duszpasterskiego miało być odrodzenie moralne narodu polskiego na jubileusz millenium chrztu Polski w 1966 roku. Istotnym elementem zakrojonych na szeroką skalę kościelnych przygotowań do tego jubileuszu była peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej we wszystkich polskich parafiach. To wydarzenie miało istotny wpływ na zaostrzenie się relacji pomiędzy państwem a Kościołem katolickim w Polsce w tym czasie.

„Polski Październik” radykalnie zmienił sytuację Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Późną jesienią poszczególne administratury apostolskie objęli biskupi nominowani przez Prymasa Polski w 1951 r., zaangażowani w realizację jego koncepcji służących Kościołowi i narodowi. Ze względu na nieuregulowany kanonicznie status polskiej administracji kościelnej na tych ziemiach, a także specyficzną sytuację ludnościową, podejmowane tutaj inicjatywy, przynosiły – poza religijnymi – nieco inne skutki, niż w innych regionach kraju. Przygotowywane z rozmachem uroczystości religijne związane z realizacją Wielkiej Nowenny, a w szczególności peregrynacji kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej miały wpływ na nawiązywanie i zacieśnianie więzi w lokalnych społecznościach. Stanowiły one istotny czynnik integracji społeczeństwa zamieszkującego na zachodnich i północnych rubieżach powojennej Polski.

Specyfice funkcjonowania Kościoła katolickiego na tym obszarze w okresie od „przełomu październikowego” w 1956 r. do zakończenia obchodów dwudziestolecia polskiej administracji kościelnej po II wojnie światowej (jesień 1965 r.) będzie poświęcona III ogólnopolska konferencja naukowa, na której zostaną zaprezentowane efekty badań nad tą problematyką. Konferencja wpisuje się w szerszy projekt naukowy poświęcony badaniom ukazującym integracyjną rolę Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej.

Zgłoszenia czynnego uczestnictwa prosimy przesyłać do 31 lipca br. na adres fundacja@obserwatoriumspoleczne.pl

 

Program Konferencji:

• 9.30 – otwarcie konferencji
  Marek Długozima, burmistrz Trzebnicy
  abp dr Józef Kupny, Metropolita Wrocławski
  dr Andrzej Drogoń, Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu
• 10.00 – bp prof. dr hab. Jan Kopiec (Biskup Gliwicki) – Relacje państwo–Kościół w latach 1956–1965
• 10.30 – ks. prof. dr hab. Józef Marecki (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie) – Kwestie społeczno-polityczne w listach Konferencji Episkopatu Polski kierowanych do wiernych w latach 1956–1965
• 10.50 – prof. dr hab. Jerzy Pietrzak – Ks. infułat Karol Milik w służbie Kościoła w Gorzowie Wielkopolskim
• 11.10 – ks. prof. dr hab. Andrzej Kopiczko (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) – Diecezja warmińska w okresie rządów biskupa Tomasza Wilczyńskiego i uwarunkowania społeczno-polityczne jej funkcjonowania (1956–1965)
• 11.30 – przerwa
• 11.50 – ks. prof. dr hab. Grzegorz Wejman (Uniwersytet Szczeciński) – Bezkompromisowa postawa biskupów Teodora Benscha i Wilhelma Pluty. Kościół gorzowski w latach 1956–1965
• 12.10 – ks. dr hab. Robert R. Kufel (Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze) – Posługa bpa Teodora Benscha w Kościele gorzowskim 1956–1958
• 12.30 – dr Zbigniew Stanuch (Oddział IPN w Szczecinie) – Analiza wybranych problemów Ordynariatu Gorzowskiego (1956–1965)
• 12.50 – dr hab. Łucja Marek (Oddział IPN w Krakowie) – Religijny i społeczny wymiar Wielkiej Nowenny przed Milenium Chrztu Polski
• 13.10 – ks. prof. dr hab. Andrzej Hanich (Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu) – Peregrynacja obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej na Śląsku Opolskim w ramach Wielkiej Nowenny przed Millennium Chrztu Polski (25.10.1964–3.04.1966)
• 13.30 – ks. prof. dr hab. Józef Pater (Wrocław) – Przejęcie rządów w Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska przez bpa Bolesława Kominka
• 13.50 – dr hab. Michał Białkowski, prof. UMK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Biskupi Ziem Zachodnich i Północnych na Soborze Watykańskim II
• 14.10 – przerwa obiadowa
• 14.30 – dr hab. Kazimiera Jaworska, prof. PWT (Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu) – Bolesław Kominek wobec kluczowych problemów Kościoła wrocławskiego w latach 1956–1965
• 14.45 – dr Marek Mutor (Ośrodek Pamięć i Przyszłość we Wrocławiu) – List biskupów polskich do biskupów niemieckich jako element stabilizacji Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych
• 15.00 – ks. dr Patryk Gołubców (Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu) – Polityczne reperkusje listu biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 r.
• 15.15 – s. dr hab. Agata Mirek, prof. KUL (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) – Trudne powroty. Sytuacja sióstr zakonnych opuszczających obozy pracy dla zakonnic w latach 1957–1958
• 15.30 – ks. dr hab. Dominik Zamiatała CMF, prof. UKSW (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – Zrzeszenie Katolików Caritas w Administraturze Apostolskiej Dolnego Śląska
• 15.45 – ks. dr hab. Grzegorz Sokołowski, prof. PWT (Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu) – Bp Bolesław Kominek wobec swoich poprzedników: ks. Karola Milika i ks. Kazimierza Lagosza
• 16.00 – dr hab. Barbara Rogowska (Uniwersytet Wrocławski) – Stosunek władz komunistycznych do obchodów dwudziestolecia Kościoła na Dolnym Śląsku
• 16.15 – ks. dr hab. Bogdan Giemza, prof. PWT (Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu) – Pierwsza Wielka Nowenna jako prekursor programów duszpasterskich Kościoła w Polsce. Studium historyczno-pastoralne na przykładzie parafii św. Jadwigi i św. Bartłomieja Ap. w Trzebnicy
• 16.30 – ks. dr Sławomir Kowalski (Legnica) – Peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej na Dolnym Śląsku
• 16.45 – dr Tomasz Gałwiaczek (Delegatura IPN w Opolu) – W poszukiwaniu tożsamości. Losy sanktuarium w Wambierzycach na Ziemi Kłodzkiej w okresie małej stabilizacji
• 17.00 – dr Małgorzata Michalska (Uniwersytet Wrocławski) – Spotkania po latach… bp Wincenty Urban i sokolniczanie
• 17.15 – ks. mgr Adam Prokop (Drezno) – Paul Hoppe (1900–1988) jako egzemplifikacja stabilizowania się kościelnych władz dla „ziem utraconych” w Niemczech
• 17.30 – ks. mgr lic. Stanisław Wróblewski (Wrocław) – Dynamika kultu świętych na Dolnym Śląsku w latach 1956–1965 na przykładzie patrociniów
• 17.45 – mgr lic. Paweł Dzikowski (Wrocław) – Prasa lokalna wobec rządów bpa Bolesława Kominka w latach 1956–1965

 

Organizatorzy:

• Gmina Trzebnica
• Fundacja Obserwatorium Społeczne we Wrocławiu
• Instytut Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu

 

Współorganizatorzy:

• Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC w Warszawie
• Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu – Katedra Historii Wychowania – Katedra Katolickiej Nauki Społecznej i Socjologii Religii
• Parafia pod wezwaniem św. Bartłomieja Ap. i św. Jadwigi Śl. W Trzebnicy