Integracyjna rola Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych
po II wojnie światowej
III Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Kościół katolicki na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1956–1965
Trzebnica, 8 października 2020 r. (czwartek)
Zmiany polityczne, które nastąpiły w Polsce jesienią 1956 r. zainicjowały nowy rozdział w dziejach Kościoła katolickiego w Polsce. Do Warszawy powrócił wówczas więziony przez komunistów prymas Stefan Wyszyński. Ponadto ekipa Władysława Gomułki zgodziła się na spełnienie jego żądań zmieniających sytuację mocno szykanowanego Kościoła – m.in. uwolnienia więzionych kapłanów, zaprzestania represji wobec sióstr zakonnych, powrotu religii do szkół oraz objęcia administratur apostolskich na Ziemiach Zachodnich i Północnych przez rządców nominowanych przez niego w 1951 roku.
Kard. Stefan Wyszyński niemal nazajutrz po powrocie podjął działania inicjujące realizację opracowanego w Komańczy programu duszpasterskiego dla Kościoła w Polsce pt. „Wielka Nowenna Tysiąclecia”, ściśle powiązanego z Jasnogórskimi Ślubami Narodu złożonymi 26 sierpnia 1956 r. na Jasnej Górze. Celem realizowanego przez dziewięć lat programu duszpasterskiego miało być odrodzenie moralne narodu polskiego na jubileusz millenium chrztu Polski w 1966 roku. Istotnym elementem zakrojonych na szeroką skalę kościelnych przygotowań do tego jubileuszu była peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej we wszystkich polskich parafiach. To wydarzenie miało istotny wpływ na zaostrzenie się relacji pomiędzy państwem a Kościołem katolickim w Polsce w tym czasie.
„Polski Październik” radykalnie zmienił sytuację Kościoła na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Późną jesienią poszczególne administratury apostolskie objęli biskupi nominowani przez Prymasa Polski w 1951 r., zaangażowani w realizację jego koncepcji służących Kościołowi i narodowi. Ze względu na nieuregulowany kanonicznie status polskiej administracji kościelnej na tych ziemiach, a także specyficzną sytuację ludnościową, podejmowane tutaj inicjatywy, przynosiły – poza religijnymi – nieco inne skutki, niż w innych regionach kraju. Przygotowywane z rozmachem uroczystości religijne związane z realizacją Wielkiej Nowenny, a w szczególności peregrynacji kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej miały wpływ na nawiązywanie i zacieśnianie więzi w lokalnych społecznościach. Stanowiły one istotny czynnik integracji społeczeństwa zamieszkującego na zachodnich i północnych rubieżach powojennej Polski.
Specyfice funkcjonowania Kościoła katolickiego na tym obszarze w okresie od „przełomu październikowego” w 1956 r. do zakończenia obchodów dwudziestolecia polskiej administracji kościelnej po II wojnie światowej (jesień 1965 r.) będzie poświęcona III ogólnopolska konferencja naukowa, na której zostaną zaprezentowane efekty badań nad tą problematyką. Konferencja wpisuje się w szerszy projekt naukowy poświęcony badaniom ukazującym integracyjną rolę Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej.
Zgłoszenia czynnego uczestnictwa prosimy przesyłać do 31 lipca br. na adres fundacja@obserwatoriumspoleczne.pl