Konferencja naukowa – sprawozdanie

Integracyjna rola Kościoła katolickiego na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej

I Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Rola Kościoła katolickiego w organizowaniu polskiego życia na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1951, Trzebnica, 5 października 2018 r.

Po zakończeniu II wojny światowej zostały zmienione granice państwa polskiego oraz jego ustrój. Granica zachodnia Polski została oparta na Odrze i Nysie Łużyckiej, natomiast granica wschodnia – na tzw. linii Curzona.    Konsekwencją tego faktu był trwający kilka lat proces przesiedlania ludności, a Ziemie Zachodnie i Północne stały się swoistym tyglem ludnościowym. Miejsce wysiedlanych stąd Niemców zajmowała ludność polska przesiedlana z Kresów Wschodnich, z Polski centralnej i Małopolski oraz emigranci  z państw zachodnich. Radykalnej zmianie uległa również sytuacja Kościoła na tym obszarze. Nowo przybyła ludność polska była generalnie wyznania katolickiego, w odróżnieniu od ludności niemieckiej będącej w przeważającej większości wyznania protestanckiego.  W skomplikowanych realiach powojennych, latem 1945 r. prymas August Hlond  na mocy specjalnych pełnomocnictw wydanych mu przez Stolicę Apostolską do uregulowania polskiej administracji kościelnej in tutto il territorio polacco, utworzył tutaj pięć administratur apostolskich i mianował pięciu administratorów apostolskich. Wszystkim  im nakazał również urządzić uroczyste ingresy do stolic swoich administratur. Pewien problem z realizacją tego polecenia miał ks. dr Karol Milik stojący na czele administracji apostolskiej Dolnego Śląska do stycznia 1951 r. Z powodu zniszczenia katedry wrocławskiej urządził on ingres w bazylice trzebnickiej w uroczystość św. Jadwigi Śląskiej w dniu 14 października 1945 r. Udział w tej uroczystości wzięły tysiące wiernych mocno doświadczonych wojną, nieoswojonych jeszcze z nową rzeczywistością. U grobu patronki Śląska, nowy rządca Kościoła wrocławskiego prosił Boga o błogosławieństwo i siły do zarządzania rozległą administracją apostolską.

Po zakończeniu II wojny światowej Kościół katolicki odegrał bardzo ważną rolę zarówno w organizowaniu życia polskiego jak i integrowaniu lokalnych społeczności nie tylko na Dolnym Śląsku, ale również na pozostałych poniemieckich ziemiach na zachodnich i północnych rubieżach  państwa. Tej problematyce została poświęcona konferencja naukowa zorganizowana przez Fundację Obserwatorium Społeczne oraz  Miasto Trzebnicę we współpracy z Instytutem Nauk Społecznych Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu oraz wrocławskim Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej. Pierwsza Ogólnopolska Konferencja naukowa pt. „Rola Kościoła katolickiego w organizowaniu polskiego życia na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1951” odbyła się w Trzebnicy w dniu 5 października 2018 r. Patronat honorowy nad tym przedsięwzięciem objęli: minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin, metropolita wrocławski abp Józef Kupny oraz burmistrz Gminy Trzebnica Marek Długozima. Wydarzeniem towarzyszącym była  wystawa pt. „August Hlond – Prymas narodowych wyborów”.

W konferencji udział wzięli wybitni znawcy tematu reprezentujący różne ośrodki naukowe:

  • prof. dr hab. Stanisław Wilk SDB (KUL) – Działania kard. Augusta Hlonda w sprawie organizacji życia kościelnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej;
  • prof. dr hab. Józef Pater (PWT Wrocław) – Ks. dr Karol Milik jako administrator apostolski we Wrocławiu
  • prof. dr hab. Andrzej Hanich (Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu) – Ks. dr Bolesław Kominek, administrator apostolski Śląska Opolskiego w latach 1945–1951
  • prof. dr hab. Grzegorz Wejman (Uniwersytet Szczeciński) – Ks. dr Edmund Nowicki – administrator apostolski w Gorzowie Wielkopolskim
  • prof. dr hab. Andrzej Kopiczko (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) – Ks. dr Teodor Bensch jako administrator apostolski w Olsztynie
  • prof. dr hab. Jan Walkusz (KUL) – Ks. dr Andrzej Wronka – administrator apostolski w Gdańsku
  • dr hab. Bogdan Giemza SDS, prof. PWT – Rola trzebnickiego sanktuarium św. Jadwigi w integracji mieszkańców Dolnego Śląska
  • dr Stanisław Antoni Bogaczewicz (IPN Wrocław) – Represje wobec polskiego duchowieństwa katolickiego na Dolnym Śląsku w latach 1945–1951. Studium wybranych przypadków
  • dr hab. Agata Mirek, prof. KUL – Organizacja żeńskiego życia zakonnego na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1951
  • dr hab. Dominik Zamiatała CFM, prof. UKSW – Organizacja męskiego życia zakonnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej
  • dr hab. Kazimiera Jaworska, prof. PWT – Rola duchowieństwa w organizacji życia polskiego na przykładzie parafii Chojnów
  • dr hab. Grzegorz Sokołowski, prof. PWT – Zabiegi o kształcenie teologiczne we Wrocławiu.
  • dr Krzysztof Borecki (PWT) – Organizacja katechizacji na terenie Dolnego Śląska po II wojnie światowej
  • dr Anna Sutowicz (PWT) – Ksiądz Alojzy Lądwik salezjanin w służbie Kościołowi i wrocławianom w latach 1947–1950
  • dr Patryk Gołubców (Drukarnia Tumska) – Administracja Apostolska Dolnego Śląska – kształtowanie się struktur organizacyjnych

Ponadto na konferencji referaty wygłosili również młodzi adepci nauki przygotowujący rozprawy doktorskie:

  • mgr Konrad Góral – Kapłan na wagę złota – drogi kapłanów na Dolny Śląsk w latach 1945–1950
  • mgr lic. Paweł Dzikowski – Odbudowa kościołów na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej
  • mgr lic. Stanisław Wróblewski – Zmiany wezwań kościołów po II wojnie światowej na Ziemiach Zachodnich.

Problematyka  konferencji wzbudziła zainteresowanie kilkudziesięciu słuchaczy, którzy z uwagą przysłuchiwali się prezentowanym referatom w GMINNYM CENTRUM KULTURY w Trzebnicy.